Jedno z najstarszych zdjęć Lubartowa pochodzące z 1901 r. Jego autorem był dr Roman Morozewicz. Przybył wraz z rodziną (żoną Heleną i córkami Zofią, Jadwigą i Janiną) do Lubartowa w marcu 1898 r. Tu przy późniejszej ul. Legionów 9 zbudowali dom. Tu przez 12 lat pełnił funkcję lekarza powiatowego. Dał się poznać jako pełen poświęcenia, uczciwie wykonujący swoje obowiązki a jednocześnie bezinteresowny społecznik. Z jego inicjatywy powstały w mieście Towarzystwo Oszczędnościowo–Pożyczkowe, Ochotnicza Straż Pożarna oraz Towarzystwo Opieki nad Dziećmi, które zorganizowało ochronkę. Był inicjatorem szerzenia oświaty i kultury, współorganizował w mieście szkołę Polskiej Macierzy Szkolnej. W domu rodzinnym Morozewiczów odbywały się koncerty, przedstawienia, wieczorki tanecznie i kwesty gromadzące środki na zakup książek do polskiej biblioteki. Wielką działaczką społeczną i regionalistką była również jego żona Helena. Roman Morozewicz zmarł w Lubartowie w niedzielę dn. 10 kwietnia 1910 r. w wieku 48 lat po zarażeniu się tyfusem plamistym od chorych, którymi się opiekował. W jego pogrzebie uczestniczyły tłumy mieszkańców. Spoczął na cmentarzu lubartowskim.
Jedne z najstarszych fotografii Lubartowa pochodzące z monografii autorstwa Gracjana Wereżyńskiego Historyczne opisanie miasta Lubartowa na zasadzie oryginalnych dokumentów opracowane… Autor w latach 1866- 1876 pełnił funkcję notariusza lubartowskiego. Świadectwem jego pracy w sądzie lubartowskich jest zachowany w archiwum lubelskim zespół ksiąg kancelaryjnych liczący 21 tomów, zawierający dokumenty spraw lubartowskich mieszczan i chłopów. Przy pisaniu pracy o Lubartowie korzystał ze źródeł archiwalnych, część ich zachowała się w odpisach, które sporządził. Szkic zawiera historię miasta, dzieje jego właścicieli, kościołów, cmentarza. Informacje o Lubartowie zaczął gromadzić od początku pobytu w tym mieście. Korzystał z tekstów lubartowskich proboszczów ks. Macieja Dąbrowskiego i ks. Jana Skolimowskiego. Część relacji pozyskiwał drogą korespondencyjną. Pracę ukończył 24.XI 1885 r. Jej fragmenty ukazały się w Gazecie Lubelskiej ( nr 283 z 1885 r. ) pod tytułem Z przeszłości Lubartowa. Całość po dzień dzisiejszy pozostaje w rękopisie w archiwach (Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Lublinie i trzy wersje z lat 1885-1893 w Bibliotece PAN w Krakowie). Muzeum Ziemi Lubartowskiej posiada fotokopię a w niej cztery niewielkie fotografie Lubartowa przedstawiające pałac Sanguszków, Kościół św. Anny, klasztor Kapucynów oraz Rynek w Lubartowie.
Urodzony w Lubartowie 25 lutego 1916 r. w rodzinie Eleonory i Bronisława Orzechowskich. Absolwent lwowskiego Korpusu Kadetów i Szkoły Podchorążych Lotnictwa z Dęblina. W 1937 r. otrzymał promocje na pierwszy stopień oficerski. Służył w 2. Pułku Lotniczym w Krakowie. Braki sprzętowe spowodowały, że nie brał udziału w kampanii wrześniowej. Ewakuowany do Rumunii, przedostał się do Francji a następnie do Wielkiej Brytanii. Walczył początkowo w brytyjskich dywizjonach 607 i 56 a następnie w Krakowskim Dywizjonie Myśliwskim 308. Zginał w akcji bojowej nad Kanałem La Manche 22 lipca 1941 r. w wieku 25 lat. Odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Medalem lotniczym.
Zwana też wielką synagoga, usytuowana w centrum placu kahalnego pomiędzy ulicami Lubelska – Żabia (Armii Krajowej) – Kamionkowska (Legionów) przy ul. Lubelskiej 12, od strony północnej przylegał do niej stary cmentarz, zamknięty w XIX wieku. Na placu znajdował się też bet ha-midrasz– szkoła talmudyczna oraz dom modlitw. Pierwsza wzmianka o synagodze w Lubartowie pochodzi z początków XVII w. (1611 r.). Pierwotnie była budowlą drewnianą i na przestrzeni lat często ulegała spaleniu. Dopiero w 1819 r. zbudowano świątynię murowaną, która jednak nie oparła się pożarowi miasta w wyniku działań powstańczych i bitwy stoczonej z wojskiem rosyjskim 10 maja 1831 r. Odbudowano ją ostatecznie w 2 połowie XIX wieku, w następnych latach była już tylko kilkakrotnie remontowana. Było to główne miejsce modlitwy społeczności żydowskiej Lubartowa choć oczywiście istniały także inne domy modlitwy. Świątynia istniejąca do czasów okupacji była budowlą trzykondygnacyjną z głównym wejściem dla mężczyzn od strony ul. Kamionkowskiej i bocznym dla kobiet, od strony północnej, prowadzącym na tzw. babiniec (pomieszczenie z którego mogły uczestniczyć w modłach). W sali głównej centralne miejsce zajmowała bima, czyli podwyższenie, z którego czytano Pismo i prowadzono modły. Na ścianie wschodniej znajdowała się szafa (Aron ha-kodesz), w której przechowywano zwoje Tory. W sali tej ustawione były specjalne ławy z podnoszonymi siedzeniami, przeznaczone dla uczestników nabożeństw. Podobno po wojnie trafiły one do sali kinowej, spalono je w czasie remontu. Z opowieści mieszkańców miasta, którym udało się zajrzeć do wnętrza wynika, że ściany wewnętrzne pokryte były hebrajskimi napisami, prawdopodobnie modlitw. Po wkroczeniu Niemców do Lubartowa w 1939 r. bożnica została zamknięta. Początkowo była miejscem przetrzymywania jeńców polskich, potem zamieniono ją na stajnie. Ostatecznie została zniszczona przez Niemców, a wkrótce potem rozebrana. Materiał budowlany użyto do budowy niemieckiej mleczarni usytuowanej w zabudowaniach pałacowych. Pomnikami z cmentarza wybrukowano dziedziniec szkoły, gdzie stacjonował Wehrmacht a na starym cmentarzu ustawiono szubienicę dla Żydów. Po wojnie przez krótki czas istniały tu ogródki dla funkcjonariuszy UB. Z czasem urządzono tzw. ogródek jordanowski, a od południa w latach 60. zbudowano żłobek miejski.
Usytuowany w Lubartowie przy ul. Lubelskiej 36. Do lat 80. XIX wieku tereny wokół Lubartowa stanowiły część dóbr posanguszkowskich, znajdujących się w rękach ich spadkobierców. W ramach parcelacji zaczęto je wyprzedawać okolicznemu ziemiaństwu. Tak też znaczną część dóbr hrabiego Mycielskiego położonych w rejonie Łucki, w tym ziemie położone za murem klasztoru Kapucynów oraz za drogą do Nowodworu wraz z działającym już wówczas browarem, dworem i zabudowaniami dworskimi nabył pochodzący z Michowa Wiktor Majewski, ożeniony z córką byłego ogrodnika Książąt Sanguszków Wichrowskiego. Nazywano go dziedzicem, bo przejął drugi dwór folwarku Łucka. Jego dwie córki wydano za braci Kryńskich, obywateli ziemskich z Niedźwiady i Brzeźnicy, którzy osiedlili się w Lubartowie po obu stronach drogi do Annoboru, przebiegającej przez dobra Majewskich. Posiadali oni także dobra znajdujące się na północ od Lubartowa w rejonie Zagród i Wincentowa. Plantacje chmielu znajdowały się zaraz przy browarze przy Nowodworskiej , kilka hektarów na Zagrodach obok domu gminy Łucka i przy domu Wolińskich, gdzie była suszarnia oraz na Wincentowie. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego podaje że już w 1883 były w Lubartowie dwa browary produkujące piwo zwyczajne i bawarskie. Spisy z tego okresu wymieniają Browar Majewski- Wallerstein oraz istniejący do ok. 1895 r. browar Szoela Apfelbauma. Wiktor Majewski zmarł w roku 1901, majątek odziedziczył jedyny syn – Adam, który kontynuował działalność. Na przełomie XIX i XX wieku browar Majewskich był jedynym i aż do I wojny światowej - największym zakładem przemysłowym Lubartowa. Zatrudniał sześciu robotników. Adam zmarł niespodziewanie w 1908 r. w wieku 37 lat. Majątkiem zarządzała żona Maria z Brzosków Majewska. Zamieszkiwała w dworku przy ul. Lubelskiej. Browar zamknięto w okresie I wojny światowej, pozostał nieczynny także w niepodległej RP, choć jeszcze do 1925 r. wymienia się jako zakład istniejący z pięcioma robotnikami. W spisach branżowych browar lubartowski wymieniany jest aż do 1935 r. jako dzierżawa spółki J. Krajewski – M. Calo. Budynki gospodarcze wykorzystywano jako magazyny na owoce i warzywa, w usytuowanej w centrum pokaźnej piwnicy przechowywano lód a następnie wynajęła go hurtownia wyrobów alkoholowych. W podwórzu posiadłości znajdował się dom mieszkalny dla służby oraz stajnie i kuźnia. Zabudowania otaczał rozległy sad owocowy oraz ogród warzywny. W okresie PRL władze stopniowo likwidowały własność, zabierając działki na inne cele. Od strony klasztoru (późniejsza ul. Tysiąclecia) powstały pierwsze w Lubartowie bloki mieszkalne, od ul. Lubelskiej wzniesiono gmach komitetu PZPR. W istniejących zabudowaniach browaru a nawet części dworku właścicieli osiedlano lokatorów. W końcu w latach 70. zabrano resztę posiadłości przeznaczając na – położony od strony ul. Lubelskiej biurowiec Lubelskich Hut Szkła, a resztę na osiedle mieszkaniowe. Jedyna spadkobierczyni Adama - córka Janina (syn Antoś zmarł w dzieciństwie) wyszła za mąż za ziemianina Mieczysława Szczepańskiego, brata drugiego prezydenta Lublina w latach dwudziestolecia. Mieszkali początkowo w Struży koło Piask a potem w dworku przy ul. Lubelskiej i w mieszkaniu otrzymanym jako rekompensatę za utracony majątek. Pan Mieczysław zmarł w 1981, jego żona Janina w 1997.
Długoletni rabin Widgor Lejbuś Geldblum (właściwie Awigdor Jehuda, ur. w Tomaszowie w 1874 r.). Do Lubartowa przybył w 1893 roku. Funkcję rabina pełnił od 1910 r., jednocześnie przewodniczył zarządowi gminy żydowskiej. Żona Pessa (z domu Kohn) oraz dzieci: syn Izrael, córka Chawa. Zamieszkiwali w domu przy ul. Lubelskiej 33. Nieznane są ich losy okupacyjne, prawdopodobnie zginęli w obozie zagłady.
Budynek powstał z inicjatywy inspektora I. Jakubczyka, Rosjanina, który uzyskał w 1909 r. zgodę władz carskich na prowadzenie w Lubartowie prywatnego progimnazjum (od 1 czerwca 1911 r. szkoła uzyskała prawa państwowe).W latach 1911 – 1913 wybudował w połowie drogi między dworcem kolejowym a klasztorem Kapucynów murowany, jednopiętrowy gmach przy ul. Lubelskiej. Budynek powstał z funduszy Zarządu Miasta oraz środków prywatnych m.in. I Jakubczyka. Jeszcze wiele lat po wojnie Miasto było zmuszone do pertraktacji w sprawie przejęcia całości gmachu.Mieściło się tu 19 sal lekcyjnych na parterze i piętrze oraz mieszkanie kierownika a w suterenach mieszkania woźnych, sala gimnastyczna i składzik pomocy. W centralnej części budynku wzniesiono wówczas charakterystyczną wieżyczkę z dzwonem, mającym wzywać na lekcje.Szkoła działała do 1915 r. kiedy to władze austriackie urządzili tu szpital wojskowy. Po odzyskaniu niepodległości funkcjonowało tu przez szereg lat gimnazjum humanistyczne Jana Kurtza. Pierwsza matura dla 12 uczniów została przeprowadzona w 1923 r. Szkoła przestala istnieć na początku lat 30 – tych. Jej majątek przejęły inne placówki, budynek natomiast przekazano na potrzeby Sądu Grodzkiego. W piwnicach urządzono areszt.W okresie okupacji niemieckiej mieściły się tu koszary Schutzpolizei a następnie urząd policji kryminalnej. W piwnicach urządzono areszt. Istniał do czerwca 1945 r. (po zakończeniu okupacji zarządzany przez Urząd |Bezpieczeństwa w Lubartowie). Przez pewien czas wykorzystywano go też na potrzeby Urzędu Repatriantów, który zorganizował tu bazę dla przybywających ze wschodu mieszkańców oczekujących na transport na t. zw. Ziemie Odzyskane.Dopiero po zakończeniu wojny jesienią 1945 r. do budynku wracają uczniowie. Początkowo mieściło się tu gimnazjum i liceum ogólnokształcące a od września 1948 r. (do końca swego istnienia w roku 2002) Szkoła Podstawowa nr 2.Prezentowana fotografia to reprint widokówki pochodzącej z czasów przed wybuchem I wojny światowej.
Zbudowana w końcu XIX wieku na potrzeby grupy prawosławnych mieszkańców Lubartowa osiedlających się w mieście, które od 1867 r. stało się siedzibą władz powiatowych. Inicjatorem budowy cerkwi był naczelnik powiatu Orest Kobylecki, który zaproponował, by w ten sposób uczcić ocalenie cara Aleksandra III z katastrofy kolejowej w dn. 17 listopada 1888 r. Zakupiono działkę leżącą między ulicami Syrnicką i Lubelską na wprost klasztoru Kapucynów. Kamień węgielny wmurowano w kwietniu 1892 r. a poświecenie nowej świątyni odbyło się 3/15 października 1893 r. Pierwotnie miała to być budowla drewniana, jednak wobec uzyskania znacznych środków wzniesiono budynek murowany z jedną kopulą i dzwonnicą nad wejściem. Cerkiew pod wezwaniem św. Aleksandra Newskiego stała się jednocześnie samodzielną parafią obejmującą miasto i okoliczne miejscowości. Działała do 1915 r. tj. ewakuacji Rosjan. W tym okresie pracowało w niej czterech duchownych prawosławnych: Mikołaj Sofronow, Melecjusz Teodorowicz, Jan Juchnowski i Daniel Olejnik. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, wobec braku wiernych przez dłuższy czas zastanawiano się, co zrobić z budynkiem W kwietniu 1929 r. postanowiono go rozebrać. Materiał budowlany wykorzystano następnie do budowy wzniesionego w latach 30 - tych domu ludowego.
Jedne z najczęstszych zdjęć w albumach rodzinny – fotografie szkolne. W naszej muzealnej kolekcji mamy ich sporo. Dwa prezentowane powyżej wydają się najciekawsze. Pochodzą z lat 20.XX wieku kiedy to w mieście funkcjonowały odrębnie szkoły żeńska i męska. Ta pierwsza przez wiele lat usytuowana była w tzw. „pałacyku” własności Michalaków i Wolińskich na ówczesnych Zagrodach. Ciekawostką może być fakt, że najbardziej uczęszczaną drogą do i ze szkoły była ścieżka wśród pól, biegnąca w pobliżu dawnego pałacu Książąt Sanguszków, a następnie obok parkowego źródełka, przez mostek wprost na dworek (dzisiejszą siedzibę muzeum) i dalej do miasta. Na górnym zdjęciu w rzędzie środkowym grono nauczycielskie wraz z ówczesną kierowniczką szkoły Zofią Tułasiewiczową. Szkoła męska mieściła się w drewnianym budynku powstałym jeszcze w okresie zaborów na - podarowanym miastu przez dziedziczkę Klementynę Małachowską - placu szkolnym, usytuowanym obok klasztoru Kapucynów (dzisiejsza Legionów 3). Do czasu zbudowania gmachu szkoły powszechnej (1930) uczyła się tu grupa 60 chłopców, dla reszty wynajmowano inne lokale w mieście. Na zdjęciu grupa uczniów z długoletnim kierownikiem szkoły Hipolitem Czaplickim.
Stefan Norbert Werchracki urodzony 6 czerwca 1890 r. we Lwowie. Zmarł w Lubartowie dnia 22 lipca 1964 r. Jego rodzicami byli Stefan (1861–1948) i Elżbieta z domu Fraundinst (1869–1937). Rodzina Werchrackich w latach zaborów (i później) zamieszkiwała we Lwowie przy ul. Snopkowskiej 37. Prawdopodobnie Stefan miał rodzeństwo: Olgę (w okresie międzywojennym nauczycielkę, absolwentkę Wyższych Kursów Nauczycielskich w zakresie przedmiotów ścisłych we Lwowie), Włodzimierza (słuchacza szkoły uzupełniającej dla przemysłu artystycznego) i Bronisława (ucznia szkoły realnej we Lwowie). Nie udało się ustalić ich dalszych losów. Stefan Norbert ukończył Cesarsko–Królewską Szkołę Realną we Lwowie i szkołę weterynarii (prawdopodobnie Akademię Weterynarii we Lwowie). W 1920 r. jako ochotnik w stopniu podporucznika służył w szpitalu koni nr 12 w Baryczy w Kieleckiem. Według zasłyszanych informacji pracował w Warszawie w Studium Weterynaryjnym przy Wydziale Lekarskim UW (poprzednik SGGW) jako asystent z tytułem doktora. Od 1935 r. związany z Lubartowem jako kierownik oddziału weterynarii Starostwa i powiatowy lekarz weterynarii. Początkowo zamieszkiwał wraz z synem Ryszardem przy ul. Pocztowej 5, następnie w dworku przy ul. Kościuszki.
Ryszard Werchracki - syn Stefana Werchrackiego - (ur. 11 lipca, wg różnych danych w 1923 lub 1924 roku) harcerz, podchorąży Armii Krajowej, pseudonim „Cios”. Uczestnik Powstania Warszawskiego, żołnierz Batalionu „Kiliński” – 3 kompania Szarych Szeregów „Junior” (Sępy), walczył na Woli i w Śródmieściu, zginał w początkach września 1944 r. w rejonie szkoły przy ul. Górskiego 2, gdzie batalion miał swe kwatery, zniszczone przez bomby lotnicze z 5 na 6 września 1944 r. Jedna z wersji okoliczności Jego śmierci – kontuzjowany po nalocie na szkołę, zmarł w szpitalu 11 września 1944 r. Ekshumowany 24 stycznia 1946 r. Podobno Jego ciało ojciec rozpoznał dzięki zdjęciu znajomej dziewczyny z Lubartowa. Spoczął na wolskim cmentarzu Powstańców Warszawskich (mogiła 30, rząd II). Upamiętniony na Murze Pamięci Poległych Powstańców w Muzeum Powstania Warszawskiego. Informacje dotyczące wojennych losów Ryszarda pozyskano na podstawie dokumentów udostępnionych ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego. Udało się dzięki współpracy obu placówek znacząco uzupełnić biogram znajdujący się na stronie: www.1944.pl/powstancze-biogramy/ryszard-werchracki.47960.html
Ta strona korzysta z ciasteczek, aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie. Zachęcamy do zapoznania się z Polityką prywatności i Regulaminem.
